(Bài viết của Michael Evan, GIA Carlsbad – biên tập Đỗ Tường Huy)
Tháng 7/2008, một vài mảnh tinh thể Kunzite chất lượng quý đã được tìm thấy ở mỏ Elizabeth R nổi tiếng nằm trên núi Chief Mountain trong quận Pala thuộc địa hạt San Diego. Vào giữa năm 2008, Jeff Swanger (Escondido, California) đã mua mỏ này từ Roland Reed (El Cajon, California). Ông Reed đã tiếp tục khai thác mỏ Elizabeth R trong khi ông Swanger khai thác tài sản Ocean View bên cạnh là nơi mà ông ấy tìm thấy một túi lớn đá quý vào năm 2007.
Mặc dù đây không phải là lần đầu tiên Kunzite được phát hiện ở mỏ Elizabeth R, các viên này có màu tía phớt hồng đến hồng tía rực rỡ cuốn hút một cách đặc biệt hiếm khi gặp ở Kunzite màu tự nhiên (hình 1).
Hình 1: Các tinh thể Kunzite này (chiều dài lên gần 4,3 cm) được khai thác vào tháng 07/2008 từ mỏ Elizabeth R ở hạt San Diego. Hình của Mark Mauthner.
Reed tin rằng chúng có thể so sánh tốt với Kunzite ở mỏ Vandenberg gần đó, nơi cho ra các màu được cho là một trong số đẹp nhất được tìm thấy tại bất cứ đâu. Đã thu được gần 0,5kg loại tốt nhất, các viên tốt nhất đã được gửi tới Minas Gem Cutter để đánh bóng. Hơn 11 viên đã được cắt mài, và 2 viên lớn nhất nặng 57 và 28ct. Các viên đã được cắt mài được bán thông qua Pala International (Fallbrook, California).
Hình 2: Số mẫu mài giác đẹp nhất đã được mài từ phát hiện mới ở mỏ Elizabeth R. Tinh thể nặng 11,5g và các viên đá được cắt mài nặng 12,47ct – 19,32ct. Hình của Robert Weldon.
Các viên đá trong hình 2 được nhà phân phối giám định dưới kính hiển vi. Một vài đặc điểm bên trong đặc trưng cho Kunzite: các ống dạng nêm thuôn dài; bao thể 2 pha (lỏng và khí) cả ở dạng đơn lẻ hoặc song song hoặc ở dạng dấu vân tay với dạng kéo dài từ không đều đến tròn. Không có bao thể khoáng nào được tìm thấy. Một viên mài giác có chứa các nứt cát khai rất nhẹ ở phần đáy, trong khi viên đá thô thể hiện các dấu khảm hình khiên đặc trưng trên bề mặt.
Kunzite là sự thách thức đối với việc cắt mài do các cát khai, mặt song tinh và sự nhạy cảm đối với sự chấn động và sốc nhiệt. Nó cũng có biệt danh như là đá quý “hoàng hôn”, vì màu của chúng phai nhạt đi khi phơi sáng hoặc nhiệt kéo dài. Kunzite có thể thể hiện một cách tự nhiên màu sắc cuốn hút giống như loại tìm thấy ở mỏ Elizabeth R hoặc màu hồng tía cũng có thể được sản xuất bằng cách chiếu xạ (hoặc nung nhiệt) spodumene nhạt màu hoặc không màu. Hầu hết Kunzite màu tự nhiên là hồng nhạt. Việc khai thác mỏ mới ở Pala nhắc nhở rằng hoạt động khai thác đá quý vẫn hoạt động ở địa hạt San Diego nơi mà Kunzite đã được phát hiện ban đầu cách đây hơn 100 năm.